Mazkur ilmiy maqolada O‘zbekiston tijorat banklarida valyuta pozitsiyasini boshqarish masalalari yoritilgan. Valyuta pozitsiyasining iqtisodiy mohiyati, uning bank faoliyatidagi o‘rni hamda milliy moliya tizimiga ta’siri chuqur tahlil qilingan. Shuningdek, tijorat banklari faoliyatida ochiq va yopiq valyuta pozitsiyalari, ular bilan bog‘liq risklar va ularni minimallashtirish usullari ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot jarayonida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining normativ-huquqiy hujjatlari, xalqaro standartlar (Bazel qo‘mitasi tavsiyalari) hamda 2020–2024 yillar statistik ma’lumotlari asos qilib olingan. Natijada tijorat banklarida valyuta pozitsiyasini samarali boshqarishning asosiy yo‘llari sifatida natural hedging, derivativ instrumentlardan foydalanish, aktiv va majburiyatlarni diversifikatsiya qilish hamda ichki risk-menejment tizimini kuchaytirish zarurligi asoslab berilgan. Muallif tomonidan valyuta risklarini kamaytirish, xalqaro tajribalarni joriy etish va zamonaviy raqamli texnologiyalar asosida monitoring tizimini rivojlantirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqilgan.

Házirgi dáwirde qurılıs sanaatınıń hár tárepleme rawajlanıwı nátiyjesinde arzan, zamanagóy energiya hám resurs tejew qurılıs materiallarına bolǵan talap keskin mútajlikke alıp keldi. Diywalbap qurılıs materiallar tiykarında vermikulitbetonnıń jańa túrleri islep shıǵarıw, bul máseleniń sheshimi bolıwı múmkin. Sonday aq qurılıs gerbishiniń ornına vermikulitbeton imarat-soorujeniyeler qurılısında aǵash ornına paydalanılsa, bul qurılıs materialdı islep shıǵarıw processinde sarıplanatuǵın energiya hám xanalardıń ıssılıq sarpın tejewge imkániyat beredi. Bunnan tısqarı vermikulitbeton materiallarınıń bekkemliligi hám úlken áhmiyetke iyeligi temanıń aktuallıǵın kórsetedi.

Mazkur ilmiy maqolada tijorat banklari faoliyatida kredit riskining mohiyati, uni baholashning nazariy va amaliy asoslari hamda boshqarish mexanizmlarini takomillashtirish yo‘llari yoritiladi. Xalqaro moliya bozorlaridagi beqarorlik, milliy iqtisodiyotdagi islohotlar va raqamli transformatsiya jarayonlari sharoitida kredit riskini samarali boshqarish bank tizimining moliyaviy barqarorligi va barqaror rivojlanishini ta’minlovchi muhim omil sifatida ko‘rilmoqda. Maqolada kredit riskini baholashning an’anaviy va zamonaviy usullari – moliyaviy ko‘rsatkichlar tahlili, kredit skoring tizimlari, stress-test va ssenariy tahlillari hamda IFRS 9 asosida kutilayotgan kredit yo‘qotishlarini hisoblash mexanizmlari batafsil tahlil qilinadi. Shuningdek, Basel III talablariga mos risk-menejment tizimlari, kredit portfelini diversifikatsiya qilish, garov va kafolat mexanizmlarini kuchaytirish, raqamli texnologiyalarni risk monitoringida qo‘llashning samaradorligi o‘rganiladi.

Mazkur maqolada loyihalarni boshqarishda “Halol” standartini joriy etishning nazariy asoslari va amaliy imkoniyatlari tahlil etilgan. “Halol” konsepsiyasining tamoyillari – shaffoflik, adolat, ijtimoiy mas’uliyat hamda ekologik barqarorlik – zamonaviy loyiha boshqaruvi tizimiga qanday tatbiq etilishi mumkinligi ochib berilgan. Shuningdek, xalqaro tajriba va milliy sharoitlar qiyosiy tahlil qilinib, ushbu standartni joriy etishning ustuvor yo‘nalishlari sifatida huquqiy asoslarni kuchaytirish, sertifikatlash mexanizmlarini takomillashtirish, kadrlar salohiyatini oshirish va xalqaro hamkorlikni kengaytirish zarurligi ta’kidlangan. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, “Halol” standartining joriy etilishi loyihalarning iqtisodiy samaradorligini oshirish, xorijiy va mahalliy investorlar ishonchini mustahkamlash, shuningdek, barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishda muhim strategik omil hisoblanadi.

Ushbu maqola kremniyga ultrabinafsha (UV) nurlar taʼsirining elektrofizik xossalarga qanday oʻzgarishlar olib kelishini oʻrganadi. Unda kremniyning shakliga, nurlanish intensivligi va toʻlqin uzunligiga qarab UV nurlari turlicha taʼsir koʻrsatishi taʼkidlangan. Maqolada asosiy taʼsirlar, jumladan, fotoionizatsiya va fotoelektron emissiya hodisalari batafsil tushuntirilgan. Bundan tashqari, maqolada yuqori intensivlikdagi UV nurlarining kremniyning kristall panjarasidagi bogʻlanishlarni buzishi va optik singdirish (absorbtsiya)ni kuchaytirishi, bu esa elektron-kovak juftliklari hosil boʻlishiga olib kelishi ham koʻrsatilgan. Maqolaning ikkinchi qismida esa laboratoriya tajribasi tahlil qilinadi. Unda kremniy namunasiga UV nurlari tushirilishi natijasida namuna tarkibidagi kislorod va uglerod miqdorlarining oʻzgarishi oʻrganilgan. Grafiklar asosida kislorod konsentratsiyasining notekis, tebranuvchi tarzda oʻzgarishi koʻrsatilgan. Bu holat oksidlanish bilan bir qatorda yuzadan kislorodning ajralib chiqishi (desorpsiya) kabi murakkab jarayonlar bilan izohlanadi.