Mazkur ilmiy maqolada O‘zbekiston tijorat banklarida valyuta pozitsiyasini boshqarish masalalari yoritilgan. Valyuta pozitsiyasining iqtisodiy mohiyati, uning bank faoliyatidagi o‘rni hamda milliy moliya tizimiga ta’siri chuqur tahlil qilingan. Shuningdek, tijorat banklari faoliyatida ochiq va yopiq valyuta pozitsiyalari, ular bilan bog‘liq risklar va ularni minimallashtirish usullari ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot jarayonida O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining normativ-huquqiy hujjatlari, xalqaro standartlar (Bazel qo‘mitasi tavsiyalari) hamda 2020–2024 yillar statistik ma’lumotlari asos qilib olingan. Natijada tijorat banklarida valyuta pozitsiyasini samarali boshqarishning asosiy yo‘llari sifatida natural hedging, derivativ instrumentlardan foydalanish, aktiv va majburiyatlarni diversifikatsiya qilish hamda ichki risk-menejment tizimini kuchaytirish zarurligi asoslab berilgan. Muallif tomonidan valyuta risklarini kamaytirish, xalqaro tajribalarni joriy etish va zamonaviy raqamli texnologiyalar asosida monitoring tizimini rivojlantirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqilgan.

Acrylamide is a chemical that forms naturally in starchy foods during high-heat cooking. Since it was first found in food in 2002, it has raised health concerns due to its probable classification as a human carcinogen and its potential effects on the nervous and reproductive systems. This article looks at where acrylamide comes from, its metabolic pathway, and what current science says about its health risks. It also offers practical tips for lowering acrylamide intake through changes in diet and lifestyle.

Ushbu tadqiqot oliy taʼlim muassasalarida (OTM) taʼlim loyihalarini boshqarish samaradorligini oshirish strategiyalarini oʻrganadi, bunda shu bilan birga ilgʻor xalqaro tajribaga asoslanadi. Tadqiqot resurs cheklovlari, noto'g'ri texnologik integratsiya, manfaatdor tomonlarning noto'g'ri taqsimlanishi kabi asosiy muammolar ko’rib chiqadi va bu esa loyihaning kechikishiga, byudjetning ortishiga va ixtiyoriy bo’lmagan natijalarga olib keladigan parchalangan boshqaruv yondashuvlari kabi asosiy muammolarni hal qiladi. 91 nafar ishtirokchi oʻrtasida soʻrov oʻtkazish, adabiyotlarni koʻrib chiqish va loyihalarni boshqarish tizimlarini qiyosiy tahlil qilish (masalan, PMBOK, Agile, PRINCE2) oʻz ichiga olgan aralash usullar yondashuvi orqali tadqiqot global va mahalliy miqyosda oliy taʼlim muassasalaridagi joriy amaliyotlarni baholaydi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, tuzilgan metodologiyalar, raqamli vositalar (masalan, O‘zbekistondagi HEMIS) va manfaatdor tomonlar hamkorligi resurslar taqsimotini optimallashtirish, samarasizliklarni kamaytirish va tashabbuslarni 2030 yilgacha bo‘lgan ta’lim strategiyasi kabi milliy islohotlar bilan uyg‘unlashtirish orqali loyiha muvaffaqiyatini oshirishi mumkin. Maqolada takroriy rejalashtirish va ma'lumotlarga asoslangan qarorlar qabul qilish kabi amaliy strategiyalar bilan bir qatorda loyihalarni boshqarish ko'nikmalarini majburiy o'qitish va samaradorlik ko'rsatkichlarini (KPI) qabul qilish kabi siyosat tavsiyalari taklif etiladi. Cheklovlar jug'rofiy yo'nalish va ma'lumotlarning mavjudligi, uzoq muddatli ta'sirlar va rivojlanayotgan texnologiyalar bo'yicha kelajakdagi tadqiqotlar uchun takliflarni o'z ichiga oladi. Oxir oqibat, tadqiqot yaxshi akademik natijalar va global raqobatbardoshlik uchun OTM boshqaruvini rivojlantirishga hissa qo'shadi.

Ushbu maqolada tijorat banklarini soliqqa tortishning o‘ziga xos xususiyatlari hamda ichki audit tizimini takomillashtirish masalalari ilmiy jihatdan tahlil qilingan. Banklarning soliq majburiyatlari odatiy xo‘jalik subyektlaridan farq qilishi, ularning daromad bazasi foizli daromadlar, komission to‘lovlar va moliyaviy operatsiyalardan shakllanishi yoritib berilgan. Shu bilan birga, foyda solig‘i, qo‘shilgan qiymat solig‘i, mol-mulk va yer solig‘i kabi asosiy soliqlar bank faoliyatidagi o‘rni bilan izohlangan. Xalqaro tajribada banklarga nisbatan qo‘llaniladigan maxsus soliqlar ham o‘rganilib, ularni milliy amaliyot bilan qiyosiy tahlil qilingan. Ichki auditning soliq intizomini ta’minlashdagi ahamiyati, mavjud muammolar – soliq qonunchiligining tez-tez o‘zgarishi, raqamli texnologiyalardan foydalanishdagi kamchiliklar va auditorlar malakasining yetarli emasligi ko‘rsatib o‘tilgan. Ichki auditni takomillashtirish yo‘nalishlari sifatida raqamli texnologiyalarni joriy etish, xalqaro standartlarga moslashtirish, auditorlar malakasini oshirish hamda shaffoflikni ta’minlash bo‘yicha ilmiy asoslangan takliflar berilgan. Maqola natijalari tijorat banklari faoliyatida soliqqa oid jarayonlarning samaradorligini oshirish, ichki audit tizimini kuchaytirish va moliyaviy barqarorlikni mustahkamlashga xizmat qiladi.

Bul maqalada Qaraqalpaqstan ulıwma bilim beriw mekteplerinde oqıwshılardıń óz betinshe jumısların integraciyalıq qatnas arqalı shólkemlestiriw hám jetilistiriw máseleleri ilimiy-teoriyalıq hám ámeliy jaqtan sáwlelendirilgen. Izertlew predmeti sıpatında oqıwshılardıń óz betinshe bilim alıw iskerligin nátiyjeli shólkemlestiriw procesine tásir etetuǵın pánler aralıq integraciya mexanizmleri úyrenildi. Izertlew obyekti - Qaraqalpaqstan Respublikası ulıwma bilim beriw mekteplerindegi (7-9-klasslar) sabaq hám sabaqtan tısqarı bilimlendiriw procesi. Maqalada integraciyalıq qatnastıń teoriyalıq tiykarları, aldınǵı shet el hám milliy tájiriybeler, metodika hám pedagogikalıq texnologiyalar tallanıp, jergilikli (regionallıq) ózgesheliklerdi esapqa alǵan jaǵdayda model usınıs etildi.