12.05.2025 "Modern Science and Research" xalqaro ilmiy jurnali 1 seriyasi. Volume 4 Issue 5
Abstract. Mazkur maqola o‘zbek tilining shevalari va ularning o‘ziga xos xususiyatlarini chuqur tahlil qilishga bag‘ishlangan bo‘lib, o‘zbek tili dialektologiyasi sohasidagi ilmiy izlanishlarga yangicha yondashuvni taklif etadi. Unda o‘zbek tilidagi shevalarning paydo bo‘lishi, rivojlanish tarixi, hududiy tarqalishi va tasniflanishi o‘rganiladi. Maqolada o‘zbek shevalarining fonetik, leksik, morfologik va sintaktik xususiyatlari atroflicha tahlil qilinib, ularning adabiy til bilan farqlari va o‘xshashliklari ko‘rib chiqiladi. Ayniqsa, shevalarning lingvistik jihatdan boyligi, ularning xalq turmushi va madaniyati bilan uzviy bog‘liqligi ta’kidlanadi. Tadqiqot davomida o‘zbek tilining hududiy shevalariga, xususan, Surxondaryo, Qashqadaryo, Xorazm, Toshkent, Samarqand va Farg‘ona vodiysi kabi mintaqalardagi dialektal xususiyatlarga alohida e’tibor qaratilgan. Har bir hududga xos bo‘lgan talaffuz, so‘z boyligi, so‘z yasalishi va grammatik tuzilma o‘ziga xosligi bilan ajralib turishi ilmiy dalillar asosida yoritiladi. Shuningdek, shevalarning xalq og‘zaki ijodi, etnografiya va tarix bilan bog‘liq jihatlari ham o‘rganilib, ularning milliy madaniyatni shakllantirishdagi o‘rni tahlil qilinadi.Maqolada, shuningdek, globalizatsiya sharoitida shevalarni saqlab qolish va ularni kelgusi avlodga etkazish bo‘yicha tavsiyalar ham beriladi. O‘zbek shevalarini ilmiy o‘rganish orqali milliy til boyligini anglash, uni rivojlantirish va yosh avlodga etkazishning ahamiyati ko‘rsatib beriladi. Ushbu maqola tilshunos olimlar, dialektologiya bilan shug‘ullanuvchi tadqiqotchilar, o‘zbek tili va adabiyoti o‘qituvchilari hamda tilni o‘rganishga qiziquvchi keng auditoriya uchun mo‘ljallangan bo‘lib, o‘zbek tili boyligining turli qirralarini kashf etish imkonini beradi.
Keywords: O‘zbek shevalari, dialektologiya, hududiy shevalar, fonetik xususiyatlar, leksik boylik, morfologik xususiyatlar, sintaktik o‘ziga xoslik, adabiy til, milliy til, mintaqaviy dialektlar, xalq og‘zaki ijodi, etnografiya, lingvistik xilma-xillik, til boyligi, o‘zbek tilining rivojlanishi.